Door Angel – Goed. Daar gaan we dan. Lieve, lieve, lieve allemaal. Remember me? Daar ben ik weer! Ik heb jullie advies ter harte genomen en ben er even tussen uit geweest. Ik had een kleine break nodig na een roerige periode. Op mijn moeder (en zusje) na, ben ik de afgelopen drie jaar de drie belangrijkste mensen in mijn leven verloren. Eerst oma, daarna opa en net toen ik dacht dat ik voorlopig alles gehad had, kwam de genadeklap. Papa werd vorig jaar ernstig ziek en met mijn zijn overlijden, werden de laatste fundamenten onder me weg geslagen.
Sinds zijn overlijden, heb ik geen seconde willen terugdenken aan die laatste periode. Het is te pijnlijk. De boodschap die steeds weer terug kwam in jullie lieve comments op de columns over mijn vader was vooral ‘Neem alle tijd die je nodig hebt, wij wachten wel.’ Dat was ontzettend fijn om te horen. Het haalde de druk van de ketel en dat was hoognodig. Het hele rouwproces, het afsluiten, het opnieuw beginnen… het duurde me allemaal veel te lang. Maar… de tijd heeft zijn werk gedaan en na de bodem te hebben aangetikt, ben ik opgekrabbeld en sta ik weer recht overeind. Bovendien heb ik jullie deelgenoot gemaakt van het hele proces en voel ik de behoefte ook het laatste stuk met jullie te delen. Ik mis het schrijven, ik mis jullie en… ik heb zin om te schrijven. Dus let’s give it a try.
Nog een laatste keer terug naar de dag waar ik vorig jaar ben gestopt met schrijven. Ergens in oktober, toen ik van de arts te horen kreeg dat mijn vader niet meer te redden was. Zoals ik toen schreef, heb ik mijn vader niet meegenomen naar het gesprek waarin ik het vernietigende oordeel kreeg medegedeeld. Niets dan lof over het UMC, ze hebben het fantastisch gedaan. Behalve de behandelende radioloog, een man van rond de zestig die best een cursusje ‘slecht-nieuws-brengen’ had mogen volgen. Dit soort briljante specialisten zijn technisch extreem goed in hun vak, maar hebben kennelijk nooit sociale vaardigheidslessen genoten. Hij speelde een soort cryptisch LINGO met mij waardoor ik zelf maar moest raden dat het er niet goed uit zag.
“Tja… daar zit ook een lastige plek”
“Een lastige plek?”
“Tja… hmm hmm.”
“Een kankerplek?”
“Tja. Tja.”
“En waar zit die plek?”
“Tja. In het hoofd. Hm.”
“Ja, en?”
“Tja.”
“En wat gaat jullie daar aan doen?”
“Hm. Dat is lastig te behandelen.”
“Lastig of niet?”
“Ja. Hmm. Tja. Niet dus eigenlijk.”
“Dus… hij gaat eraan dood? Is dat wat u wilt zeggen?”
“Tja. Hm.”
“En waarom kunt u er niets meer aan doen?”
“Hmmm. Ja. Dat is lastig.”
“Probeer het toch maar.”
“Hm. Tja. Er kunnen nog meer plekken in het lichaam zitten.”
“Maar dat weet u niet.”
“Hmmm… nee.”
Dat had best iets soepeler gekund. Desondanks was het hoge woord eruit en diende het bekende fenomeen zich aan; ik voelde geen vaste grond meer onder mijn voeten. Veel tijd om dit nieuws te verwerken, had ik niet. Papa zat nota bene te wachten in de wachtkamer. En toen voelde ik het. Dit is het. Dit is het moeilijkste moment uit mijn leven. Ik moet het hem vertellen.
Ik weet niet meer precies wat er in mijn brein gebeurde. Ik vermoed dat het me teveel werd waardoor ik niet meer logisch na kon denken. Mijn onderbewuste nam het van me over en mijn overlevingsmechanisme bracht de besluitvorming tot stand. Binnen twee seconden besloot ik mijn tranen te drogen, mezelf te herpakken en mijn vader niet in te lichten. Ik kon het niet. Ik kon mijn eigen vader niet vertellen dat hij niet lang meer te leven had.
“Wat zei de arts, mop?”
“Niets papa. Je krijgt wat extra pijnstillers tegen de pijn in je hoofd.”
“Kunnen ze mijn schele oog nog rechtzetten?”
“Nee. Daar moet je mee leren leven.”
“Ok. Jammer.”
Dewi en ik hebben hem thuis gebracht en hebben zijn beste vriend gevraagd hem het slechte nieuws te brengen. Ik wilde daar niet bij zijn. Toen hij dat had gedaan, zijn we gelijk weer naar zijn huis gegaan waar papa op de bank lag te slapen. Ik was voornemens mijn hoofd koel te houden en geen onnodige paniek te zaaien door onbedaarlijk te gaan janken en schreeuwen maar toen ik binnen kwam en dat kleine, magere hoopje mens met een hoofd vol tumoren daar onder een klein dekentje zag liggen, brak ik. “Papa, ik vind het zo erg!”, huilde ik en zakte voor hem op mijn knieën op de grond waar hij zijn armen om mij heen sloeg. Ik heb in de hele periode elke dag gehuild, maar slechts twee keer waar hij bij was.
Dit was de eerste keer.
Vanaf die dag tot aan zijn sterfdag op 16 november was ik elke dag bij hem. In een dergelijke afschuwelijke periode als deze krijg je, naast het verwerken van zijn aankomende dood, met allerlei praktische zaken te maken. Hoe doen we de verzorging? Blijft hij thuis? Moet hij naar een hospice? Of kan hij in het ziekenhuis sterven? Papa woonde alleen en als het had gemoeten, waren Dewi en ik bij hem ingetrokken, maar van binnen was ik in complete paniek en ik liep op mijn tandvlees van vermoeidheid en verdriet. Gelukkig wilde hij niet fulltime door zijn dochters verzorgd worden, dat wilde hij ons niet aan doen. Maar hoe moest het dan wel?
Mijn leven werd op dit moment voornamelijk geregeerd door angst. De angst om papa in een hospice te laten sterven. De angst om er niet bij te zijn. De angst om er wel bij te zijn. Angst voor zijn pijn. Het toeval wil dat twee van zijn beste vrienden, Rik en Jolanda, verpleegkundigen zijn. Ik zal het moment nooit vergeten dat Rik, na het slechte nieuws gehoord te hebben, zei: “We moeten een schema opstellen zodat papa niet meer alleen is. Ik stel voor dat ik de nachten doe en jullie overdag.” Dit was het mooiste cadeau dat ik kon krijgen. Papa kon thuis blijven in zijn vertrouwde omgeving en zou verpleegd worden door zijn vrienden in plaats van vreemden.
Mijn vader had geen laatste wensen. Er was geen Mount Everest die nog beklommen moest worden. Geen weekend duiken in Polynesië. En ook geen wereldreis die er last minute nog moest worden afgevinkt. Uit simpelweg ‘samen zijn’ haal je misschien ook wel de meest waardevolle momenten.
Papa werd snel zieker en zieker. Omdat we toch nog wat leuks met hem wilde doen, zijn we nog wel twee keer met hem naar zijn stamkroeg geweest. Hij zat daar dan met zijn kleine, dunne lijfje, zijn grote hoofd vol tumoren en zijn kapotte oog in een hoekje terwijl wij met al zijn vrienden om hem heen druk zaten te praten. Het was geen geforceerde gezelligheid, iedereen wist dat het einde verhaal was. En toch vond ik het enorm prettig dat mensen er geen verdrietige, emotioneel beladen situatie van maakten maar het juist luchtig en bespreekbaar hielden. Dat is wat mijn vader wilde. Gesprekken kon hij nog maar half volgen, dat ging hem allemaal te snel. Achteraf zei hij eens “Ik voel me zo klein daar. Jullie lijken wel reuzen allemaal.” Soms zat hij een beetje te hallucineren van de grote hoeveelheid morfine die hij kreeg, hij greep dan ineens naar iets in de lucht dat alleen hij zag. Steeds als ik dat zag, voelde ik een klein scheurtje in mijn hart ontstaan. Om het kwartier stond ik op het toilet te huilen om vervolgens weer vrolijk en energiek naast hem te gaan zitten.
Jullie advies was; geniet van de tijd die je nog hebt. Bij het lezen van deze woorden dacht ik vaak “Tja. Geniet van de tijd die je nog hebt. Maar hoe moet dat dan als je zo verdrietig bent?”. Toch heb ik jullie advies ter harte genomen. Als hij op zijn vertrouwde plekje, aan de linkerkant van de bank, zat, heb ik intens naar hem gekeken. Me op dat moment realiserend dat ik binnen afzienbare tijd naar datzelfde plekje zou staren, maar dat er niemand zou zitten. Ik heb elke seconde in me opgenomen, elk beeld van hem permanent op mijn netvlies gebrand en elke geur in mijn geheugen opgeslagen. Als ik naast hem zat of hem aan het verzorgen was, heb ik intens aan hem geroken. Ik heb bewust de warmte van zijn hand gevoeld als ik die vast hield. Allemaal in de wetenschap dat ik na dat moment nooit meer de vertrouwde, veilige warmte van mijn vader zou voelen. Ik hoorde later dat papa, als wij het niet zagen, net zo naar ons zat te staren. Zijn blik ging van Dewi naar mij en van mij weer naar Dewi. Waarschijnlijk dacht hij dan hetzelfde als ik dacht wanneer ik naar hem keek. Dat het onze laatste momenten waren.
Tot zover deel 1. Ik heb geprobeerd om in één beknopt artikel te verwoorden hoe ik het einde heb beleefd, maar ik heb meer woorden nodig om mijn emoties op de juiste manier weer te geven. Om die reden zal ik volgende week het laatste hoofdstuk van het leven van mijn vader afschrijven.
Tot dan!
Liefs,
Angel
Tranen met tuiten. Angel, wat moet dat heftig geweest zijn. Ik kan het me niet voorstellen. Wat ontzettend moedig dat je dit opschrijft, ik kan me voorstellen dat degenen die in dezelfde situatie zitten of hebben gezeten, hier heel veel steun aan hebben. <3
Lieve Angel. Het leest als een verhaal, maar het is zo echt. Ik ken je niet maar toch lopen de tranen over mijn wangen. Ik voel me zo stom, want wat heb jij nu aan een wenende kijker? Dankje, om je verhaal te delen. De pijn zal nooit weggaan, maar het wordt beter. X Jana
Lieve Angel, de tranen stroomden over m’n wangen tijdens het lezen van jouw intens verdrietige verhaal. Ik vind het zo bijzonder dat je deze ontzettend moeilijke periode met ons wilt delen, ik hoop dat het jou ook een steuntje in de rug geeft om al deze lieve reacties van iedereen te lezen. Wij zijn er, ook al is het virtueel, voor je en ik denk aan je! Houd je hoofd omhoog :)! Liefs, Simone
Jeetje, enorm veel respect voor hoe jullie dit gedaan hebben! Zo ontzettend knap en moeilijk. Heb wel even heel wat traantjes moeten wegpinken, pfff.. kippenvel.
<3
Zo, dit is een goede jankpartij op de vroege ochtend. Wat ontzettend mooi geschreven, heel knap en ik hoop dat het weer iets beter met je gaat! De emoties die ik dankzij jouw blogs beleef zijn heel extreem, de ene keer zit ik te huilen van het lachen, en de andere keer (nu) te huilen van verdriet!
Kippevel.. overal kippevel, Angel. Wat mooi beschreven en wat pijnlijk herkenbaar.
Heel veel sterkte!
Deze blogs zijn een prachtig eerbetoon aan je vader 🙂
Liefs
Waar beschrijf je het prachtig. Ik heb wel af en toe een beetje globaal gelezen omdat ik het toch best moeilijk vind.
Mijn moeder is 27-10-2014 overleden aan alvleesklier kanker. Ze is goed en wel 7 maand ziek geweest, zou nog een levensverlengende operatie krijgen maar bij die operatie bleek het al uitgezaaid, iets leuks hebben we niet meer kunnen doen omdat ze te veel pijn had.
Ik wil je nog heel veel sterkte wensen!!!!
Wauw Angel, ik heb tranen in mijn ogen van dit te lezen.
Zo moedig dat je dit kunt neerschrijven.
Heel veel sterkte voor jou en de rest van je familie,
verdriet gaat nooit weg, maar het wordt beter.
xx
Lieve Angel, met tranen in mijn ogen heb ik deze post gelezen. Ik kan me alleen maar bedenken hoe moeilijk deze periode voor je moet zijn. Ontzettend dapper en knap van je hoe je bent omgegaan met deze situatie onwille van je papa! Ik wil je heel veel sterkte wensen en de grootste knuffel die er bestaat is voor jou xxx we missen je!
Ah Angel, diepe respect. Het leven eindigd soms zo oneerlijk… Heel veel Sterkte en een dikke knuffel!
Ik zit nu al te huilen. Wat schrijf je toch fantastisch mooi! Ik vind het zo erg voor je. Kan mij er gelukkig nog niks bij voorstellen maar het lijkt mij zo erg als een van mijn ouders of mijn zusje zal overlijden.
De tranen staan in me ogen. Mooi geschreven en heel veel sterkte!
Ik denk dat iedereen die iemand aan kanker verloren heeft dit wel zal herkennen. Ik vind het ontzettend knap dat je dit met ons kan/wil delen. Ik ben vorig jaar nog een opa kwijtgeraakt aan die rotziekte. Bij hem zat het in de lever en dat gaat ontzettend snel. Er zat welgeteld 1 week tussen diagnose en overlijden…
Ik wens je al wat je nodig hebt om dit ten goede te kunnen verwerken.
Jeetje Angel ik lig nu met tranen je verhaal te lezen. Helaas kan ik maar tegoed begrijpen wat jij hebt meegemaakt en nog steeds meemaakt. Neem je tijd en sluit het af op jouw manier. Er is geen goede of foute manier. Veel sterkte!
Wat heb je deze moeilijke periode ontzettend goed verwoord. Dat laat zien hoe sterk je bent.
De tranen rollen hier over mijn wangen. Wat ontzettend knap van je Angel, dat je dit zo kan opschrijven, op zo’n mooie manier. Heel veel kracht en sterkte gewenst.
Wauw, wat een intens verhaal. En heel mooi geschreven! Sterkte!
Jeetje Angel, kippenvel en een brok in m’n keel na het lezen van dit stuk..
Wat zal dit een immens moeilijke tijd zijn (geweest).
Ik wens je alle kracht!
Je ouders hebben je de meest fantastische naam gegeven, want dat is met recht wat je bent. Een Engel. Zo mooi, krachtig en bijzonder.
Heel veel tranen en herkenning ook bij mij. Je bent zo ontzettend sterk. Kanker is zo’n #@€$ ziekte!! Sluipmoordenaar.
Heel veel sterkte nog komende tijd, liefs.
Lieve Angel, dankje dat je jouw verhaal wilt delen met ons. Je helpt me hier heel erg mee. Mijn verhaal is in alle opzichten vergelijkbaar met jouwe. Ik ben recent mijn oma en tante verloren. Vooral mijn oma was mijn leven. Nu is mijn vader terminaal ziek. Hij heeft kanker met uitzaaiingen en het gaat steeds slechter. Het gaat iets langzamer dan jouw vader heeft gehad, mijn vader heeft namelijk al een paar maanden uitzaaiingen maar hij heeft ook niet lang meer. Ik weet niet zo goed wat ik moet doen. Ik ben nu bijna 21 en bezig met afstuderen. Iedereen zegt: “neem rust”, maar als ik mijn rust neem dan kan mijn vader niet bij mijn diploma uitreiking zijn. En anderzijds lukt het me niet om keihard te werken omdat ik vaak verdrietig ben…ik vind het zo moeilijk. Misschien weet jij het beste wat ik moet doen, jij hebt ook op mijn plek gestaan. Ik vind het zo lief dat je alles deelt en ik heb respect voor je. Ik weet zeker dat je vader ook trots op je is, als hij vanuit de hemel kijkt, want ik geloof in God! Sorry voor de enorme lap tekst… hou je haaks Angel
Super heftig! Ook al ken ik je niet: Heel veel sterkte!
Heel mooi geschreven, veel sterkte nog komende tijd x
Je bent zo’n inspiratie voor me, ik kijk onwijs tegen je op. Heel erg knap hoe je dit zo mooi kunt verwoorden. Houd je sterk lieve Angel.
Liefs Kim
Mooi geschreven Angel!
Ik zat net van de week aan jou te denken! Vroeg me af hoe het met je zou gaan. Wat kun jij ontzettend goed schrijven! Of het nou over een nagellak gaat, of over iets zwaars als afscheid moeten nemen van je vader. Ik heb met tranen zitten lezen.
Dikke digitale knuffel!
Lieve Angel,
Ik vind het zo verschrikkelijk wat zo’n ziekte kan doen. En vind het ook heel erg dat je in de laatste tijd zoveel dierbaren hebt verloren. Dit zijn dingen in het leven die niemand wilt meemaken, maar die toch gebeuren. Je hebt het prachtig geschreven, en ik ben benieuwd naar het laatste stuk. Houd je haaks en blijf sterk, je kunt het!
Liefs,
Didem
Heel veel tranen en herkenning.
Kut kanker.
Ik vind je sterk. Liefs.
Wat mooi & tegelijk droevig om te lezen.. Wat knap dat je het met ons deelt. Je bent echt een sterk persoon Angel. Dikke knuffel voor jou x
Prachtig Angel. En heel waardevol. Mijn moeder is overleden toen ik 18 was, ik ben nu 31. Van de tijd dat ze erg ziek was, is overleden en daarna weet ik niets meer. Dat vind ik nu erg jammer, dus misschien kan het op papier zetten voor jou erg waardevol worden.
Tranen rollen over mijn wangen, mooi geschreven lieverd..dikke knuffel
Heel knap dat je dit zo met ons kunt delen, Angel. Heel veel sterkte! X
Angel, super knap dit verhaal. Ik heb het huilend zitten lezen, goed om weer eens wat van je te lezen. Je bent zo krachtig! Heel veel sterkte. ♥
Lieve Angel,
Je bent een engel. Wat ontzettend mooi en dapper geschreven!
Wat heb je dat onwijs goed opgeschreven, ik kan me helemaal inleven in de situatie. Heel veel sterkte nog.
Wat heftig zeg, knap dat je dat deelt met zoveel mensen!
Wat mooi en tegelijk droevig om dit verhaal te lezen. Ik vind het heel knap dat je het allemaal op kan schrijven en zeker ook hoe, ik zie het bijna voor me. Wat jammer dat het contact met die arts zo horkig was, helemaal omdat hij het ergste nieuws mee moest deze. Ik vind het ook wel bijzonder dat het een radioloog was die dit allemaal aan jullie uitlegde, over het algemeen zijn er maar heel weinig (ininterventie)radiologen die behandelingen doen. Radiologen doen de beeldvorming en daardoor blijven ze vaak achter de schermen en zijn ze dus ook geen behandelend arts. Dat verklaart mogelijk wel zijn gebrek aan people skills.
Goed om te lezen dat jullie samen met zijn vrienden een manier hebben gevonden om hem thuis te begeleiden!
Lieve Angel,
Wat ben je dapper en sterk. Wat ben je mooi en bijzonder. Wat ontroerend, maar ook bijzonder om je gedachten, maar ook je gevoel zo goed te kunnen verwoorden. En man, hij kijkt nu naar beneden en kijkt vol trots naar jullie!
Ik werd wakker en dit was het eerste artikel dat ik las. We mogen dankbaar zijn dat we wakker zijn geworden en dat we mogen genieten van iedereen die we nog in ons midden hebben.
Zoals je naam al zegt, je bent een engel!
Onwijs knap van je Angel, dat je dit zo op papier hebt kunnen zetten. Ik denk dat het echt goed kan zijn om dit van je af te schrijven, als je daar behoefte aan hebt. Het is zo heftig wat je hebt meegemaakt! Fijn dat je je verdriet wilt en kan delen, ik wens je heel veel sterkte toe!
Ik zit hier gewoon weer te janken.
Ik vind het onwijs knap dat je de kracht hebt gevonden dit met ons te delen.
Heel veel sterkte
Ontzettend knap verwoord. Bedankt dat je dit met ons wil delen.
Wat ben je sterk dat je dit zo voor ons hebt geschreven, want wat een verhaal zeg. En tjah, sommige specialisten mogen echt wel een cursusje ‘people-skills’ volgen, helemaal als het slecht nieuws is, zoals je zelf ook al zegt… want dit ging nergens over. Ik hoop dat je de draad weer kunt oppakken, maar niemand die het je kwalijk neemt als dat nog een hele tijd duurt. Ik bedoel dit zijn niet zomaar dingen. Veel sterkte en dank je wel voor je verhaal. xxx Lucinda
Lieve angel, ik laat zelden tot nooit een comment achter maar vond dat ik hier op moest reageren. De tranen stromen over mijn wangen. Wat lijkt me dat heftig, vooral ook het stukje over het feit dat je hem binnenkort nooit meer zal kunnen zien. Ik begrijp dat je elk stukje voor jezelf tAstbaar wil houden door hem goed te bekijken en door alle herrineringen op te slaan. Wat heftig als de dood ineens zo dichtbij komt en je weet dat dit je laatste momenten samen zijn. Wat heftig als je ziet dat je vader dingen doet/zegt veroorzaakt door zijn ziekte en wat heftig je te doen realiseren dat zijn hoofd er vol mee zit. Jou lieve papa die je nog zolang bij je had willen hebben, maar waarin het lot anders besliste. Heel veel sterkte gewenst, veel liefs!!!!
Lieve Angel, wat ongelooflijk knap en sterk dat je dit met ons deelt. Wil en kunt delen ook. Je bent een krachtige dame.. Koester de herinneringen en veel sterkte.
Lieve Angel, fijn om iets van je te horen. Wat ben je ontzettend knap en sterk! Xx
Wat is het leven soms toch oneerlijk!
Bijzonder dat je het met ons deelt, heel mooi verwoord!
Wauw Angel. Hier krijg ik echt tranen van, je beschrijft het zo intens. Ik kan me niet voorstellen hoe het is om mijn vader te verliezen en al het verdriet dat het met zich mee brengt. Je bent een hele sterke vrouw. Heel veel sterkte meis!
Liefs, Iris
<3 heftig zeg! Ik voel t helemaal in m'n tenen!
Ach lieverd, wat kan het leven toch hard zijn. Prachtig dat je dit met ons deelt.
Wat knap en mooi dat je hier over kunt schrijven! Heel mooi geschreven.